مطالعه ی تطبیقی هیأت داوری در بازار سرمایه ی ایران وآمریکا

داوری یکی از شیوه های جایگزین حل اختلاف است که جایگاه مهمی در حل و فصل اختلافات در زمینه های مختلف دارد. داوری به عنوان شیوه ی کارآمد حل اختلافات دنیای تجارت محسوب می شود و امروزه شرط داوری در قراردادهای تجاری از عناصر لاینفک این قراردادها است. در زمان تصویب قانون تأسیس بورس اوراق بهادار 1345، هیأت داوری به عنوان مرجع اختصاصی رسیدگی به اختلافات بازار سرمایه تعیین شد و رسیدگی به اختلاف بازار سرمایه از صلاحیت دادگاه های عمومی خارج شد. در قانون بازار اوراق بهادار 1384 همین رویه دنبال و با کمی اصلاحات صلاحیت هیأت داوری گسترش یافت. هیأت داوری دارای صلاحیت اختصاصی در رسیدگی به اختلافات حقوقی بازار سرمایه است و همچنین این هیأت برطبق تبصره 1 ماده 43 دارای صلاحیت اشتراکی با هیأت مدیره ی بورس در رسیدگی به موضوعات مطرح شده در ماده 43 قانون بازار اوراق بهادار است. در خصوص داوری پیش بینی شده در بازار سرمایه سوالات متعددی وجود دارد و قوانین و قواعد حاکم بر هیأت داوری بازار اوراق بهادار آن را از داوری مصطلح که در قانون آیین دادرسی مدنی 1379 و قانون داوری تجاری بین المللی 1376 بیان شده، متمایز می سازد. زیرا این هیأت فاقد شرایط عمومی داوری بوده و نه برمبنای توافق طرفین اختلاف بلکه بر اساس حکم قانون با صلاحیت مشخص و اختصاصی تأسیس شده است و اعضای آن ثابت و توسط قوه ی قضاییه و قوه ی مجریه منصوب می شوند. هرچند رسیدگی در این هیأت به صورت ترافعی و دارای ماهیتی قضایی است اما مرجع قضایی محسوب نمی شود. ماهیت هیأت داوری بازار سرمایه با مراجع اختصاصی غیر دادگستری تطابق بیشتری دارد. رسیدگی به اختلافاازار سرمایه ی آمریکا در صلاحیت ذاتی دادگاه های ایالتی و فدرال است اما در عمل بسیاری از اختلافات با استفاده از شیوه ی داوری حل وفصل می شوند. سازمان های خود انتظام بازار سرمایه که بزرگترین آن فینرا است به فعالان بازار خدمات داوری ارائه می نمایند. قواعد کلی حاکم بر این داوری ها ، قانون فدرال آمریکاست و در کنار این قانون، سازمان قواعد و آیین رسیدگی خود را نیز اعمال می کند